شایع ترین بیماری های گوش میانی، اوتیت ها هستند. عفونت ها نقش اصلی در این بیماری ها بازی می کنند. التهاب گوش میانی و اختلال تهویه گوش میانی ارتباط نزدیکی با هم دارند. عفونت گوش میانی ناشی از یک عامل باکتریایی یا ویروسی می‌باشد که باعث ایجاد درد، کم شدن شنوایی و ترشح مایعات می‌شود. این عفونت اغلب در کودکان خردسال رخ می دهد اما کودکان در سنین بالاتر و افراد بزرگسال را نیز می‌تواند درگیر نماید. ۲۵ درصد کودکان قبل از سن ۵ سالگی یک بار درگیر عفونت گوش میانی می‌شوند.
گوش از سه بخش تشکیل شده است. بخش خارجی، میانی و داخلی، هماهنگی این سه بخش باعث پردازش و درک صداها می‌شود. گوش خارجی و میانی توسط پرده نازکی از پوست از یکدیگر جدا می‌شوند. عفونت گوش میانی در واقع التهاب در پشت پرده گوش است که شامل استخوان‌هار ارتعاشی ریز می‌باشد. ایجاد انسداد در این قسمت و پر شدن آن با مخاط سبب عفونی شدن و التهاب آن می‌شود.
طبقه بندی و واژه شناسی
طبقه بندی التهاب گوش میانی (اوتیت مدیا) استاندارد نیست و واژه های متعددی به کار برده می شود . برای مثال، التهاب حاد گوش میانی پس از چند هفته منجر به تجمع مایع در گوش میانی می شود که در اوتیت مدیای سروز یا با افیوژن ایجاد می شود. اما بر خلاف التهاب حاد گوش میانی، التهاب گوش میانی با افیوژن لزوما با درد بروز نمی کند و ممکن است زمانی که یک عفونت حاد روی آن سوار می شود، به سمت اوتیت مدیای حاد پیشرفت نماید. البته، موقعیت های التهابی متعدد گوش میانی را می توان براساس نکات بالینی و علمی از یکدیگر افتراق داد که بعدا جداگانه توضیح داده خواهند شد.
التهاب پرده صماخ (میرنژیت)
از آنجایی که پرده صماخ حد فاصل بین گوش میانی و خارجی می باشد، به ندرت به تنهایی دچار التهاب می شود. التهاب پرده صماخ که به نام میرنژیت نامیده می شود، اغلب همراه التهاب گوش میانی با گوش خارجی دیده می شود. بیماری های اصلی که می توانند منجر به انواع ایزوله ی میرنژیت شوند مثل اوتیت طاولی .
انواع عفونت گوش میانی
دو نوع عفونت گوش میانی وجود دارد:
- عفونت حاد: به صورت ناگهانی و با شدت زیاد شروع می شود و ظرف مدت کوتاهی برطرف می‌شود.
- عفونت مزمن: این عفونت به تدریج شدت پیدا می‌کند، مدت زمان طولانی باقی می‌ماند و در صورت بهبود یافتن ممکن است دوباره عود کند و سبب ایجاد آسیب طولانی مدت به گوش می‌شود.
گاهی اوقات پس از عفونت گوش مایع ژل مانندی در گوش میانی باقی می‌ماند که بر شنوایی تاثیر منفی می‌گذرد و چند هفته طول می‌کشد تا به طور کامل برطرف شود.
التهاب حاد گوش میانی
اپیدمیولوژی
بیماری شایعی در اطفال و شیرخواران است اما در هر سنی ممکن است دیده شود. بیش از ۵۰% اطفال، یک یا چند دوره ی التهاب حاد گوش میانی را در اولین سال زندگی تجربه می کنند. این آمار تا سه سالگی به ۸۰% افزایش می یابد.
بیماری زایی
بیماری عمدتا توسط عفونتی که از راه شیپور استاش به سمت گوش میانی صعود می کند ایجاد می شود . میکروب ها را می توان در نزدیک به دو سوم بیماران از گوش میانی جدا کرد . شایع ترین میکروب ها شامل : استرپتوکوک پنومونیه، هموفیلوس انفولانزا و بر انهاملا کاتارالیس می باشند .
یک سوم بیماران توسط ویروس های تنفسی مبتلا می شوند. آدنوئید، حتی اگر بزرگ نباشد بطور شایعی، منبع عفونت گوش میانی در اطفال می باشد.
عواملی که سبب افزایش یا کاهش خطر بروز آن می شوند : علاوه بر ناهنجاری های صورتی جمجمه ای، چندین عامل خطرزا برای بروز التهاب حاد گوش میانی در اطفال شناخته شده است .
التهاب حاد قبلی گوش میانی یا وجود التهاب مزمن سروزی گوش میانی سبب افزایش خطر بروز و عود التهاب حاد گوش میانی می شود . سیگار کشیدن والدین یک عامل ثابت شده ی خطر زا می باشد . نگهداری اطفال و شیرخواران در مهد کودک هم دیده شده که خطر را افزایش می دهد و ممکن است اطفال را در معرض فلور میکروبی خطرناک خاصی قرار دهد. از طرف دیگر، افزودن دوره ی تعذیه با شیر مادر، سبب کاهش خطر التهاب حاد گوش میانی در اطفال می شود .
علائم التهاب گوش میانی
عفونت ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی، مستعد کننده التهاب حاد گوش میانی است. علامت اولیه یک گوش درد شدید است که طفل آنرا با کشیدن گوش مبتلا یا علائم غیر اختصاصی بیماری نشان می دهد. معمولا در ۲۴ ساعت اول تب وجود دارد. در اطفال، علائم غیر اختصاصی مثل تحریک پذیری، استفراغ یا اسهال ممکن است تظاهر غالب باشد. پارگی پرده صماخ با بروز ترشح از گوش و فروکش کردن درد گوش مشخص می شود.
- احساس فشار یا گرفتگی در گوش
- درد مبهم در گوش
- کاهش شنوایی
- ترشح از گوش
- صدای زنگ در گوش (وز وز گوش)
- تب بیشتر از ۳۸ درجه سانتی گراد
- سردرد
- سرگیجه یا از دست دادن تعادل
- استفراغ
- اسهال
این علائم در نوزادان به طور اختصاصی شامل این موارد می‌شود:
- گریه بیش از حد
- لمس گوش به صورت مداوم
- ترشح از گوش
عوامل ایجاد عفونت گوش میانی
عفونت گوش میانی می‌تواند همراه با یکی از بیماری‌های زیر ایجاد شود:
- سرماخوردگی
- آنفولانزا
- سینوزیت
- گلودرد استرپتوکوکی
باکتری‌ها و ویروس‌های موجود در بینی و گلو می‌توانند توسط شیپور استاش به گوش میانی وارد شوند. تجمع مایع در شیپور استاش باعث افزایش فشار داخلی گوش میانی و ایجاد درد می‌شود که در برخی اوقات منجر به پارگی بخشی از پرده گوش نیز می‌شود. البته پرده گوش قادر به ترمیم بافت خود می‌باشد اما پارگی‌های مکرر که به علت عفونت مزمن رخ می دهد می‌تواند منجر به تشکیل بافت اسکار در پرده گوش و کاهش شنوایی شود.
در کودکان به علت اینکه شیپور استاش کوتاه می‌باشد و به راحتی مسدود می‌شود، عفونت گوش میانی نیز بیشتر رخ می‌دهد.
چه دلایلی باعث افزایش احتمال ابتلا به عفونت گوش میانی می‌شود؟
- سن کم: کودکان ۶ ماهه تا دو ساله در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
- تجمع کودکان در مهد کودک‌های شلوغ (گردش ویروس و باکتری در این جمعیت‌ها بیشتر اتفاق می‌افتد)
- شیر دادن به نوزاد با شیشه شیر در حالی که دراز کشیده است
- عوامل فصلی: این بیماری در فصل پاییز و زمستان بیشتر شیوع دارد
- قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوا (تنباکو یا آلودگی هوا)
تشخیص التهاب گوش میانی
در معاینه فیزیکی، ماستوئید تورمی نشان نمی دهد اما ممکن است مختصری در لمس حساسیت داشته باشد.
در اتوسکوپی پرده صماخ به صورت کدر، ضخیم شده، اریتماتو و گاه برجسته دیده می شود. پرده صماخ با اتوسکوپ فشاری (پنوماتیک) بی حرکت است، مانوروالسالوا نباید انجام شود. در اطفال اتوسکوپی ممکن است به دلیل تجمع جرم گوش یا عدم همکاری مشکل باشد.
اغلب افت شنوایی هدایتی وجود دارد. عموما، بررسی میکروب شناسی زمانی که پرده صماخ سالم است، انجام نمی شود اما باید در بیمارانی با پارگی خود به خودی پرده صماخ یا هنگام پاراسنتز به عمل آید . در بیماران دچار سرکوب سیستم ایمنی پاراسنتز برای بررسی میکروب شناسی یا شکست درمانی و بروز عوارض، باید انجام شود.
با مشاهده هر کدام از این علائم در خود یا کودکتان باید به یک متخصص گوش و حلق و بینی یا متخصص اطفال مراجعه نمائید. پزشک توسط اتوسکوپ به معاینه گوش می‌پردازد تا وجود التهاب و مایع پشت گوش را بررسی نماید. با توجه به نتایج معاینه و شرح حال عمومی پزشک می تواند نوع عفونت را تشخیص دهد.
تشخیص افتراقی التهاب گوش میانی
التهاب حاد گوش میانی باید از سایر التهاب ها به ویژه التهاب گوش خارجی و سوار شدن عفونت حاد بر التهاب مزمن گوش میانی، بویژه در گوش ترشحدار با پرده صماخ پاره، افتراق داد .
سیر بیماری
پرده صماخ ممکن است خود به خود پاره شود . پس از بهبودی مرحله حاد التهاب، ممکن است تجمع مایع التهابی چند هفته در گوش میانی باقی بماند و منجر به افت شنوایی هدایتی شود .
عوارض التهاب گوش میانی
عوارض نادرند . شایع ترین عارضه التهاب حاد ماستوئید است، اما هر کدام از عوارضی که بعدا توضیح داده می شود ممکن است ایجاد شوند.
درمان التهاب گوش میانی
گوش درد یکی از بیماری‌هایی است که خود به خود درمان می‌شود و در اغلب موارد احتیاج به درمان خاصی ندارد اما در بعضی موارد خاص باید مداخلات درمانی صورت بگیرد مواردی مانند:
- اگر بیمار نوزاد باشد
- عفونت شدید گوش
- دردهای مزمن که برطرف نمی‌شوند
تجویز آنتی‌بیوتیک مناسب می‌تواند عفونت گوش را طی دوره‌ی کوتاهی به طور کامل درمان نماید. در مورد مصرف آنتی بیوتیک‌ها به موارد زیر دقت نمایید:
- مصرف آنتی بیوتیک باید به صورت دقیق و در ساعات مشخص شده انجام شود.
- دوره درمان باید تکمیل شود.
- هیچ آنتی بیوتیکی را خودسرانه مصرف نکنید (ممکن است بیماری شما توسط عامل ویروسی ایجاد شده باشد و مصرف آنتی بیوتیک‌هایی که بدون نسخه در داروخانه به فروش می‌رسد نه تنها به درمان شما کمکی نمی‌کند بلکه باعث ایجاد مقاومت دارویی در بدن شما خواهد شد و تعادل فلور طبیعی بدن را از بین خواهد برد.)
استفاده از مسکن های ضد التهابی غیر استروئیدی با استامینوفن برای بهبودی درد کمک می کند. قطرات ضد احتقان بینی یا شستشوی بینی ممکن است برای رهایی از گرفتگی بینی لازم باشد .
تنفس از راه بینی به بهبودی عملکرد تخلیه ی شیپور استاش کمک می کند. به عنوان یک قانون، درمان ضدمیکروبی شروع می شود اگر چه ممکن است بهبودی ظرف ۱-۲ روز بدون مصرف آنتی بیوتیک ایجاد شود .
آنتی بیوتیک باید دارای ۷-۱۰ روز ادامه یابد و باید در برابر عوامل بیماری زایی اصلی که در بالا ذکر شد فعال باشد و اگر پاسخ نداد یا علائم ظرف ۴۸ ساعت بدتر شد، آنتی بیوتیک دیگری باید شروع شود. اگر بهبودی رضایت بخش نبود، پاراسنتز باید انجام شود تا بررسی میکروب شناسی به عمل آید.
سایر درمان‌های خانگی که به بهبود عفونت گوش میانی کمک می‌کند عبارتند از:
- یک پارچه مرطوب گرم را روی گوش خود قرار دهید.
- در هنگام استراحت به سمت گوش آسیب دیده دراز بکشید.
- گوش خارجی را به آرامی با صابون و حوله بشوئید تا هر گونه ترشح از آن خارج شود.
- در محیطی ساکت و آرام استراحت نمائید.
از پنبه یا گوش پاک کن جهت تمییز کردن گوش استفاده نکنید زیرا ممکن است باعث آسیب به پرده گوش شود.
منبع:
با عرض سلام و احترام. جناب آقای دکتر از اینکه مزاحم شدم ، عذرخواهی میکنم. من حدود شش تا هفت ماه هست که دچار وزوز گوش شدم، عفونت و التهاب هم دارند. آنها را شستشو دادم و از قطره های سیپلکس، بازوبند و قرص آموزشی کلاس برای رفع عفونت استفاده کردم ولی متأسفانه هنوز بهبودی حاصل نشده. و شرایط بدتر هم شده..لطفا اگر براتون امکانپذیر هست مرا راهنمایی کنید. با تشکر
سلام نیاز به بررسی گوش و ارزیابی شنوایی دارید.
سلام خداقوت
بنده ۵۵ سال سن دارم حدود ۵ سال هست دچارتورم گوش میانی شده ام که موجب وزوز گوش هم شده است طی شنوایی سنجی که انجام داده ام حدود ۵۰ درصد از شنوائی گوش چپ من کم شده است و تاکنون ۵ دکتر جراح رفته ام و کاری صورت نگرفته البته اسکن مغز کردم که مشکلی نبوده و دگر آزمایشات .
ممنون میشم بفرمائید آیا راهی وجود داره که این ورم گوش بهتر بشه و موجب بهتر شدن وزوز گوش هم بشه
سپاس فراوان دارم
ارادتمند حسینی
سلام.
اگر ام آر ای نرمال باشد و نوار گوش افت ۵۰ درصدی داشته باشد، حتما حتما سمعک با قابلیت پوشش وزوز استفاده شود. خواب خوب، رعایت مسال روحی روانی به جد تاکید می شود