بیماری های غدد بزاقی به دو دسته بیماری های غیر التهابی و التهابی تقسیم بندی می شود که در این مبحث به بیماری های غیر التهابی و آسیب های غدد بزاقی می پردازیم . بیماری های دیگر غدد بزاقی به غیر از التهابهای اولیه و تومورها، می پردازد. مهمترین آن ها عبارتنداز: سنگ های غده ی بزاقی، سیالوآدنوزیس و تروماها .
سنگ غده بزاقی
هم نام: بیماری سنگ بزاقی
تعریف: تشکیل سنگ در سیستم مجاری ترشحی غده بزاقی
اپیدمیولوژی: بالغین در دهه های سوم و چهارم، بیشترین شیوع درگیری را دارند و درگیری مردان با نسبت ۲ به ۱ غالب می باشد.
محل: ۷۰-۹۰ درصد سنگ های بزاقی در مجرای اصلی قرار دارند. سنگ های ژنرالیزه (سنگ های ادراری، سنگ کیسه صفرا و سنگ بزاقی) در نزدیک به ۱۰-۶٪ کلیه موارد وجود دارد.
نکته: ٪۸۰-۷۰ سنگ های بزاقی در غده ی تحت فکی بروز می کنند و نزدیک به ۲۰٪ در غده پاروتید می باشند. درصد کمی در غدد بزاقی فرعی یا غده زیرزبانی ایجاد می شوند.
علت و بیماریزایی
سنگ های بزاقی در نتیجه کلسیفیه شدن ثانویه توپی تشکیل شده در اثر محتویات ارگانیک بزاقی (موسین)، تشکیل می شوند. میکروکلسیفیکاسیون می تواند منجر به افزایش استاز بزاقی و رسوب مشتقات غیرارگانیک شود.
علائم
غذاخوردن و سایر محرک های گوارشی سبب تورم غده ی درگیر می شود که اغلب با دردشدید همراه است (“کولیک سنگ بزاقی “) ممکن است یک تومور بزاقی که باعث ایجاد استاز می شود، وجود داشته باشد. استاز می تواند منجر به عفونت مجرای ترشحی و غده شود، که ممکن است به عنوان علامت اولیه یا ثانویه بروز نماید ( به سیالادنیت حاد مراجعه نمایید).
تشخیص
سنگ ها، اغلب در سیستم مجرای غده ی تحت فکی قابل لمس می باشند. اولتراسوند، اتساع سیستم مجرا با سایه ی آکوستیک واضحی را نشان می دهند. نزدیک به ۷۰% سنگ ها رادیواوپک هستند، به ویژه آن هایی که در غده تحت فکی ایجاد می شوند . رادیوگرافی کف دهان می تواند سنگ های بخش دیستال مجرای وارتون را نشان دهد، اما انجام آن فقط در موارد نادر با یافته های دو پهلوی اولتراسوند ضرورت می یابد.
سنگ های غده ی پاروتید، به سختی در رادیوگرافی مشخص می شوند، زیرا میزان کلسیفیکاسیون آنها کم است و با روی هم افتادن تصویر ساختمان ها، نامعلوم می شوند.
تشخیص افتراقی
انسداد خارجی مجرای ترشحی، با دندان مصنوعی یا تومور، شایع ترین تشخیص افتراقی می باشد. سنگ های وریدی (فلبولیت) نادر هستند و توبر کولومای غده لنفاوی کلسیفیه بسیار نادر می باشد .
عوارض
عفونت و آبسه، بویژه در کف دهان.
درمان
عمدتأ جراحی می باشد.
در سنگ های دیستال، کافی است مجرای ترشحی برش داده شود، سنگ خارج گردد اپی تلیوم مجرا به مخاط دوخته شد (مارسوپیالیزاسیون).
سنگ های داخل غده ای غده تحت فکی و آسیب غده ای مزمن باید خارج گردند.
سنگ های بزاقی داخل مجرا یا نزدیک غده را می توان با قطعه قطعه کردن اندوسکوپیک (با استفاده از اشعه ی لیزر یا امواج شوک اولتراسوند) یا سنگ شکنی خارج بدنه ای (لیتو تریپسی با امواج شوک اولتراسوند) خارج
نمود.
درمان سنگ های غده ی پاروتید مشکل تر می باشد. ابتدا درمان نگهدارنده امتحان می شود (افزایش دریافت مایعات، داروهای ضد التهاب). به ندرت برداشتن غده پاروتید کاربرد دارد.
سیالوآدنوزیس ماه
تعریف: سیالوآدنوزیس به تورم متقارن غیر التهابی غدد بزاقی اصلی که اغلب توسط علت ناشناخته سیستمیک ایجاد می گردد، اطلاق می شود. شایعترین غده ی در گیر، غده پاروتید می باشد.
بیماری زایی: سیالوآدنوزیس می تواند مرتبط با عوامل زیر به وجود آید:
１- الکلیسم مزمن
２- کمبودهای ویتامینی
３- دیابت ملیتوس
４- کمبود پروتئین
５- بی اشتهایی عصبی و سایر اختلالات تغذیه ای
سیالوآدنوزیس یک اختلال ترشحی است که با بزرگی سلول های آسینار مشخص می شود. محتملترین علت، اختلال عصب گیری اتونوم غده بزاقی درگیر می باشد.
علائم
بیماری معمولا سبب تورم متقارن بدون درد می شود که ارتباطی به غذا خوردن ندارد.
تشخیص
تورم دو طرفه متقارن و بدون درد غدد بزاقی، واضحا با معاینه بالینی مشخص می شود. سی تی اسکن، ام.آر.آی یا FNAB در بیمارانی با یافته های بالینی مشکوک کاربرد دارند. تشخیص را می توان از لحاظ بافت شناسی با نمونه برداری غده ای تایید کرد، اما به ندرت لازم می شود.
تشخیص افتراقی
کلیه انواع التهاب های مزمن غددبزاقی را باید رد کرد. احتمالات کم تر شامل هیپرپلازی ماستر و چاقی با هیپرتروفی غده توسط چربی می باشد.
درمان
درمان، کاملا بسته به علت زمینه ای می باشد. هیچ گونه درمان اختصاصی برای سیالوآدنوزیس لازم نیست.
تروماها
ترومای نافذ یا غیر نافذ
آسیب های نافذ یا غیرنافذ، بیشتر غده پاروتید را درگیر می کنند، زیرا موقعیت مکانی با حفاظت کمتری نسبت به غده ی تحت فکی دارد. تشخیص آسیب پارانشیم غده، به تنهایی از آسیب هایی با درگیری سیستم مجرای ترشحی یا عصب صورتی، مهم می باشد.
نکته: هرگونه آسیب باز غده بزاقی باید با عمل جراحی مورد تجسس قرار گیرد.
خونریزی
خونریزی در غده پاروتید تهدید کننده نیست و معمولا با فشردن اولیه درمان می شود. از منعقد کردن، کلیپس کردن یا بستن عروق در یک محیط بهم ریخته باید اجتناب شود (به دلیل خطر آسیب به عصب صورتی).
آسیب های مجرا
آسیب به مجرا می تواند ناشی از تروما به یک سوم قدامی غده باشد. در
صورت امکان، آناستوموز انتها به انتها با جراحی
میکروسکوپی باید روی یک کانتر پلاستیکی ظریف انجام شود. روش دیگر، دوختن تنه مجرا به مخاط و ایجاد یک سوراخ جدید می باشد.
آسیب های عصب صورتی
درمان فوری یا اولیه توصیه می شود. پنوموپاروئید: ورود برگشتی هوا به داخل مجرای استنسن، به عنوان یک مورد خاص از ترومای پاروتید مدنظر قرار گرفته است. دلیل آن، فشار مثبت بالا در حفره ی دهان می باشد که ممکن است در طول تهویه ی پرفشار با ماسک یا دمیدن آلات موسیقی، دمیدن شیشه یا بادکردن بالون ایجاد شود. با درد موقتی در منطقه ی غده ی پاروتید مشخص می شود.
آمفیزم زیر جلدی، به ندرت با لمس مشخص می شود. درمان اختصاصی لازم ندارد، و هوا به سرعت با جذب مجدد یا نشت از دهانه مجرا، برطرف می شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر به متخصص گوش و حلق و بینی خوب در تهران مراجعه نمایید .
غدد بزاق چیست؟
عوامل فیزیکی؛ شیمیایی و ذهنی باعث تولید بزاق می شوند. هر روز حدود ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی متر بزاق تولید می شود که ۹۹% آن آب است و مابقی آن ماده غیر آلی، آلی و سلولی است. تک تک غدد بزاقی به نسبت های متفاوتی در کمیت و کیفیت برون ده کلی نقش دارند. ترشح در دو مرحله روی می دهد. ترشح اولیه در آسنوس ها انجام می گیرد و سپس در جریان عبور از خلال سیستم مجرایی؛ باز جذب نسبی و تغییراتی اتفاق می افتد (که تا این حدی شبیه به تولید ادرار توسط کلیه ها است)
علل ایجاد بزاق دهان
غدد بزاق یا بزاق دهان به واسطه پاکسازی مکانیکی و یک مکانیسم ایمنی مبتنی بر پروتئین ها یک تاثیر محافظت کننده بر مخاط دهان و دستگاه تنفس فوقانی دارد.
بزاق نقش هضم کننده دارد که باعث روان سازی غذا می شود و برش نشاسته را توسط آمیلاز آغاز می کند.
بزاق دهان به محافظت از دندان ها کمک می کند و با شستشوی جوانه های چشایی، به حس چشایی کمک شایانی می نماید.
باید متذکر شویم که ترکیب بزاق به عواملی نظیر سرعت تولید، ریتم شبانه روزی؛ فصل سال، جنس و تغذیه بستگی دارد.
اختلال عملکرد بزاق
حملات عود کننده درد شدید نشانه ای از پاروتیت عودکننده هستند. بیماری دوطرفه نشانه ای از اوریون است.
جنس: این بیماری تقریبا در زنان بیشتر از آقایان روی می دهد.
بدخیمی با درد، فلج صورتی، متاستاز عقده های لنفاوی ناحیه ای و زخم شدگی مشخص می شود.
بیماری های غدد بزاقی
از جمله بیماری های غددبزاقی می توان به موارد زیر اشاره نمود که عبارتند از:
همانژیوم ها و لنفانژیوم های مادرزادی در نوزادان بیشتر از بزرگسالان ایجاد می شوند.
اوریون و پاروتیت عودکننده مزمن در اطفال مدرسه رو روی می دهند.
درصد بدخیمی عدم عملکرد غدد بزاقی دهان در میانسالی بیشتر روی می دهد که حتما باید به یک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه نموده و درمان را آغاز نماید.
علائم این بیماری عبارتند از:
تورم: در یک طرفه: تومور، دوطرف: عفونت
سرعت رشد: دشد سریع مطرح کننده یا ضایعه بدخیم رشد آهسته مطرح کننده یک ضایعه خوش خیم یا احتمالا کارسینوم کیستیک آدنویید
درد: بیشترین شیوع در التهاب حاد یا عود کننده, سیالادنوز، ناشایع در تومورها
بزاق: شفاف: طبیعی کدر یا شیری: سیالادنیت پف کرده: گرانولی: التهاب مزمن
خشکی دهان: کاهش ترشح بزاق به دلیل بیماری دستگاه عصبی خود مختار؛ بیماری خود ایمنی، کم آبی یا عوارض جانبی داروها
فلج صورتی: باعث ایجاد تومورهای بدخیم خواهد شد.
شایان ذکر است که بگوییم هیپروتروفی یک طرفه یا دوطرفه عضله ماضغه، اغلب با بیماری پاروتید اشتباه گرفته می شود. برای تمایز غده پاروتید از عضله ماضغه باید از بیمار خواست تا دندان های خود را محک بر روی هم فشار دهد که موجب برجستگی عضله خواهد شد. باید از تمام دستورالعمل های متخصص گوش و حلق و بینی پیروی شود تا بهترین نتایج را برای بیمار به همراه داشته باشد.
برخی از خدمات دکتر صالح محبی :
راه های ارتباطی
- ۰۲۱-۲۲۰۷۷۱۴۰
- ۰۹۱۹۸۰۵۵۴۲۰
- صفحه اینستاگرام
منتظر نظرات و پیشنهادات شما هستیم
با تشکر مدیریت سایت دکترصالح محبی جراح بینی و متخصص گوش و حلق و بینی
۰ دیدگاه