تومور هیپوفیز یک نوع تومور است که در غده هیپوفیز واقع در قاعده مغز ایجاد میشود. این غده مسئول تولید و تنظیم هورمونهای مختلف بدن است که برای عملکرد صحیح بسیاری از سیستمهای بدن ضروری هستند. تومورهای هیپوفیز معمولاً به دو دسته کلی تقسیم میشوند: تومورهای غیرفعال (غیرکارکردی) که هورمون تولید نمیکنند و تومورهای فعال (کارکردی) که هورمونهای اضافی تولید میکنند.
تومور غده هیپوفیز چیست؟
تومور غده هیپوفیز به صورت غیر عادی در تشکیل می شوند و معمولا خوش خیم و غیر سرطانی هستند به این معنا که این تومور در بافت های اطراف خود تکثیر نمی شوند و به سایر نقاط مغز منتشر نمیشوند. ایجاد تومور در غده هیپوفیزباعث تولید بیش از حد برخی از هورمونها در بدن میشود و این تومورها با تولید بیش از حد برخی از هورمون ها موجب برهم زدن تعادل هورمون ها می شود. رشد بیش از حد تومور غده هیپوفیز میتواند در پایهی قدامی جمجه فشار زیادی را به عصبهای حیاتی مغز، بافتهای عروقی و ساختارهای مربوط به غدد درون ریز بدن وارد کنند و موجب علائم عصبی شود.
دکتر صالح محبی متخصص جراحی سر و گردن و فلوشیپ جراحی قاعده جمجمه از آلمان این عدم تعادل را مورد بررسی قرار می دهد و برنامهی درمانی جهت جلوگیری از عوارض مرتبط با غدد ارائه می کند و راهنمایی و مشاوره های لازم را در اختیار شما قرار میدهد.
علائم تومور غده هیپوفیز
علائم تومور هیپوفیز بسته به نوع و اندازه تومور و همچنین تأثیر آن بر تولید هورمونها متفاوت است. در اینجا به برخی از علائم شایع تومورهای هیپوفیز اشاره میشود:
علائم فیزیکی
سردرد: یکی از شایعترین علائم تومور هیپوفیز، سردردهای مداوم یا شدید است.
مشکلات بینایی: تومورهای هیپوفیز میتوانند روی عصبهای بینایی فشار وارد کنند و منجر به مشکلات بینایی مانند تاری دید، از دست دادن دید محیطی (پریفرال)، یا دوبینی شوند.
تغییرات در وزن: افزایش یا کاهش ناگهانی وزن بدون دلیل واضح از دیگر علائم شایع این تومور است.
علائم هورمونی
تغییرات در دورههای قاعدگی: در زنان، تومورهای هیپوفیز میتوانند منجر به بینظمی در دورههای قاعدگی یا حتی قطع کامل آنها شوند.
ضعف یا خستگی: احساس خستگی مداوم یا ضعف عمومی یکی دیگر از علائم این تومور است.
تغییرات در میل جنسی یا عملکرد جنسی: این تومور میتواند کاهش میل جنسی یا مشکلاتی در عملکرد جنسی مردان و زنان ایجاد کند.
تغییرات غدد شیری: ممکن است موجب ترشح غیر عادی شیر از سینهها، حتی در مردان یا زنان غیر شیرده شود.
علائم ناشی از تولید بیش از حد هورمونها
بیماری کوشینگ: اسن بیماری ناشی از تولید بیش از حد هورمون کورتیزول که میتواند باعث افزایش وزن در ناحیه شکم، صورت گرد و پف کرده، و ضعف عضلانی شود.
آکرومگالی: ناشی از تولید بیش از حد هورمون رشد که میتواند منجر به افزایش اندازه دستها و پاها، تغییرات در شکل صورت و درد مفاصل شود.
پرولاکتینوما: تولید بیش از حد پرولاکتین که میتواند منجر به ترشح غیرعادی شیر، بینظمی قاعدگی و نازایی در زنان و کاهش میل جنسی و نازایی در مردان شود.
تشخیص دقیق و مدیریت علائم نیازمند مراجعه به پزشک و انجام آزمایشهای دقیق است. متخصصان با استفاده از آزمایشهای هورمونی، تصویربرداری مغزی و دیگر روشهای تشخیصی به شناسایی و درمان مناسب تومور هیپوفیز بپردازند.
انواع تومورغده هیپوفیز
آدنومهای و تومورهای هیپوفیز بر اساس اندازه آنها و ترشح یا عدم ترشح هورمون طبقه بندی میشوند.
تومورهای غدد درون ریز فعال هیپوفیز
حدود ۵۰ درصد از تومورها مقادیر بیش از حد یک یا چند هورمون خاص را تولید میکنند. این تومورهای فعال غدد درون ریز به عنوان تومورهای ترشح کننده یا عملکردی نیز شناخته میشوند. ترشح بیش از حد هورمون ممکن است باعث شود:
بیماری کوشینگ: به دلیل وجود کورتیکواستروئیدهای بیش از حد در بدن ایجاد می شود.
کرومگالی: رشد بیش از حد باعث بزرگ شدن اندامها، صورت و بافتهای نرم میشود. آکرومگالی ممکن است با فشار خون بالا، دیابت شیرین و بیماری های قلبی عروقی مرتبط باشد.
گالاکتوره: این وضعیت با تولید غیر طبیعی شیر از غدد پستانی مشخص می شود.
هیپرپرولاکتینمی: حالتی است که در آن فرد سطوح بالایی از هورمون پرولاکتین در جریان خون خود دارد. این هورمون مسئول حفظ و تولید شیر است.
مشکلات باروری: احتمال ناباروری وجود دارد.
پرولاکتینوما در سمت چپ غده هیپوفیز: پرولاکتینوما نوعی تومور هیپوفیز است که بیش از حد پرولاکتین تولید میکند. تومور غده هیپوفیز ترشح کننده پرولاکتین شایع ترین نوع تومور هیپوفیز است که تقریباً ۳۰ درصد از کل تومورهای هیپوفیز را شامل میشود.
تومورهای غدد درون ریز-غیر فعال هیپوفیز
تومورهای غدد درون ریز هیپوفیز غیرفعال هورمون اضافی تولید نمیکنند. به آنها تومورهای هیپوفیز غیرفعال یا غیر ترشحی نیز میگویند.
میکروآدنوم و ماکروآدنوم
میکروآدنوم ها تورموهای هیپوفیز هستند که قطر آنها کمتر از ۱۰ میلی متر (حدود سه چهارم اینچ) است. آدنوم هیپوفیز با قطر بزرگتر یا مساوی ۱۰ میلی متر، ماکروآدنوم نامیده می شود.
علت ایجاد تومور هیپوفیز
علت دقیق ایجاد تومورهای هیپوفیز هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما برخی عوامل و نظریات وجود دارند که ممکن است در تشکیل این تومورها نقش داشته باشند. در اینجا به برخی از این عوامل اشاره میشود:
عوامل ژنتیکی
جهشهای ژنتیکی: برخی از تومورهای هیپوفیز ممکن است به دلیل جهشهای ژنتیکی در سلولهای غده هیپوفیز رخ دهند. این جهشها میتوانند باعث رشد غیرعادی و تکثیر سلولهای غده شوند.
سندرمهای ژنتیکی: برخی شرایط ژنتیکی نادر مانند سندرم نئوپلازی اندوکرین چندگانه نوع ۱ (MEN1) میتوانند خطر بروز تومورهای هیپوفیز را افزایش دهند.
عوامل محیطی و سبک زندگی
تابش اشعه: قرار گرفتن در معرض اشعه میتواند خطر بروز تومورهای مختلف، از جمله تومورهای هیپوفیز را افزایش دهد.
عوامل محیطی: هنوز مشخص نیست که چه عوامل محیطی خاصی ممکن است در تشکیل تومورهای هیپوفیز نقش داشته باشند، اما تحقیقات در این زمینه ادامه دارد.
اختلالات هورمونی
اختلالات در تنظیم هورمونها: برخی تومورهای هیپوفیز ممکن است به دلیل اختلال در تنظیم هورمونهای بدن و تولید هورمونهای اضافی ایجاد شوند.
عوامل ناشناخته
علل ناشناخته: در بسیاری از موارد، علت دقیق تشکیل تومور هیپوفیز ناشناخته باقی میماند. پژوهشهای بیشتری برای فهم بهتر این علل نیاز است.
در حالی که علت دقیق تومورهای هیپوفیز هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و هورمونی میتواند در تشکیل این تومورها نقش داشته باشد. تحقیقات بیشتر برای کشف عوامل دقیق و روشهای پیشگیری از این بیماری ضروری است. پیگیری منظم وضعیت سلامت و آگاهی از علائم میتواند به تشخیص زودهنگام و مدیریت موثر این تومورها کمک کند.
تشخیص تومور هیپوفیز
پزشک شما ممکن است از آزمایش خون، آزمایش ادرار و تصویربرداری برای تشخیص آدنوم هیپوفیز استفاده کند. آزمایش خون و ادرار میتواند سطوح غیر طبیعی هورمونهایی مانند پرولاکتین پلاسما (PRL)، هورمون رشد (GH)، فاکتور رشد شبه انسولین-۱ (IGF-1)، تیروکسین آزاد، کورتیزول و تستوسترون را تشخیص دهد. مقادیر غیر طبیعی برخی از هورمونها ممکن است نشان دهنده یک سندرم خاص مرتبط با هیپوفیز باشد. پزشک شما همچنین ممکن است از فناوری پیشرفته MRI با وضوح بالا برای شناسایی ویژگیهای منحصر به فرد تومورهای هیپوفیز استفاده کند.
درمان تومور غده هیپوفیز
مؤثرترین درمانها برای تومورهای غده هیپوفیز توسط یک تیم چند رشتهای که شامل جراح مغز و اعصاب، متخصص گوش و حلق و بینی و/یا متخصص غدد خواهد بود. درمان ممکن است شامل ترکیبی از مشاهده، دارو درمانی (از جمله هورمون درمانی)، پرتودرمانی و جراحی باشد.
معاینه: مشاهده شامل مراجعه به پزشک متخصص است که میتواند برنامه منظمی از آزمایشهای تصویربرداری را برای بررسی وضعیت تومور تجویز کند. اگر تومور هیپوفیز رشد کند یا علائم بدتر شود، ممکن است نیاز به ادامه درمان داشته باشید.
دارو: دارو درمانی (دارودرمانی) می تواند در درمان برخی از تومورهای هیپوفیز تولید کننده هورمون بسیار موثر باشد. ممکن است برای موارد زیر استفاده شود:
مانع از تولید هورمون های اضافی تومور شود
تومور را کوچک کرده تا مانع از فشار آن بر غده هیپوفیز یا سایر قسمتهای سیستم عصبی شود.
به منظور درمان تومور هیپوفیز یا کنترل هورمون ها پس از جراحی یا پرتودرمانی از دارو استفاده میشود.
اگر تومور هیپوفیز توانایی بدن برای تولید هورمون های لازم را کاهش داده باشد دارو میتواند جایگزین هورمون های از دست رفته کنید.
پرتو درمانی: پرتودرمانی برای تومورهای هیپوفیز شامل پرتودرمانی خارجی و رادیوسرجری استریوتاکتیک است. ممکن است چندین ماه طول بکشد تا این درمانها علائم و شرایط مربوط به آدنوم هیپوفیز را بهبود بخشند. زمانی که تومور هیپوفیز نشانههای زیر را داشته باشد پروتو درمانی تجویز میشود
- در مناطقی از مغز قرار دارند که جراحی بسیار خطرناک است.
- در طول جراحی نمی توان به طور کامل برداشت.
- به سرعت رشد کنید.
- با دارو کوچک نشوید
- بعد از جراحی عود کند.
گاهی اوقات پرتودرمانی میتواند باعث از کار افتادن غده هیپوفیز حتی سالها پس از درمان شود. در این صورت، افراد ممکن است نیاز به مصرف مکمل های هورمونی داشته باشند.
عمل جراحی: جراحی برای برداشتن تومور هیپوفیز به ندرت ممکن است به کرانیوتومی نیاز داشته باشد، اما معمولاً شامل یک روش کم تهاجمی به نام جراحی آندوسکوپی اندونازال است که در آن جراح تومور را از طریق بینی خارج میکند. کار با یک تیم آگاه با تجربه زیاد در جراحی تومور هیپوفیز مهم است.
سوالات متداول تومور غده هیپوفیز
نتیجه گیری
تومور غده هیپوفیز، اگرچه در بسیاری از موارد خوشخیم است، میتواند تأثیرات قابلتوجهی بر سلامت و کیفیت زندگی افراد داشته باشد. تشخیص به موقع و دقیق از طریق تصویربرداری مغزی و آزمایشهای هورمونی میتواند به شناسایی و مدیریت مؤثر این تومورها کمک کند. روشهای درمانی متنوعی برای تومورهای هیپوفیز وجود دارد. انتخاب روش مناسب بسته به نوع، اندازه و اثرات تومور بر بدن بیمار است. پیگیری مداوم پس از درمان برای جلوگیری از عود تومور و مدیریت بهتر علایم بسیار مهم است. آگاهی از علائم و مراجعه به موقع به پزشک میتواند نقش مهمی در تشخیص زودهنگام و درمان موثر تومورهای هیپوفیز داشته باشد، که این امر میتواند به بهبود کیفیت زندگی و پیشگیری از عوارض جدیتر کمک کند. حفظ سبک زندگی سالم و پیگیری منظم وضعیت سلامت میتواند به پیشگیری و مدیریت بهتر این بیماری کمک کند.
۰ دیدگاه