تومور پشت چشم یا حدقه چشم +نحوه جراحی

تومور پشت چشم به توده یا توموری اشاره دارد که در ناحیه‌ی حدقه چشم رشد می‌کند. این تومورها می‌توانند خوش‌خیم (غیرسرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشند و از بافت‌های مختلف مانند عضلات، اعصاب، عروق خونی یا بافت‌های همبند حدقه چشم منشأ بگیرند. تومورهای پشت چشم می‌توانند باعث فشار بر چشم و اعصاب بینایی شوند و علائمی همچون درد، تغییرات بینایی، یا جابجایی چشم ایجاد کنند. تومورهای حدقه ممکن است مستقیم از تومورها از بافت های مجاور، مانند بافت سینوس یا بافتهای داخل جمجمه به حدقه منتشر شده باشند.

۰۰:۲۴

تومور حدقه چشم و خارج کردن آن با جراحی

انواع تومورهای پشت چشم

تومورهای پشت چشم ممکن است شامل موارد زیر باشند:

تومورهای خوش‌خیم پشت چشم

این تومورها معمولاً رشد آهسته‌تری دارند و به بافت‌های اطراف گسترش نمی‌یابند، اما همچنان ممکن است علائمی ایجاد کنند که نیاز به درمان داشته باشد. که در ادامه برخی از این نوع تومورها را معرفی خواهیم کرد:

همانژیوم کاورنوس: تومور خوش‌خیمی که از رگ‌های خونی تشکیل شده و یکی از شایع‌ترین تومورهای حدقه‌ی چشم در بزرگسالان است. این تومور به آهستگی رشد می‌کند و ممکن است باعث برجستگی چشم (پروپتوز) شود.

شوانوما: تومور خوش‌خیمی که از سلول‌های شوان (سلول‌های پوشاننده‌ی اعصاب) منشأ می‌گیرد. این تومور می‌تواند عصب بینایی یا سایر اعصاب حدقه‌ی چشم را تحت تاثیر قرار دهد.

مننژیوم: تومور خوش‌خیمی که از بافت‌های پوشاننده‌ی مغز و نخاع منشأ می‌گیرد و می‌تواند به حدقه‌ی چشم گسترش یابد.

کیست درموئید: کیست خوش‌خیمی که ممکن است در ناحیه‌ی حدقه چشم ایجاد شود و معمولاً در کودکان دیده می‌شود.

 لیپوم: تومور خوش‌خیمی که از بافت چربی تشکیل شده و می‌تواند در حدقه‌ی چشم ایجاد شود. این نوع تومورها معمولاً بدون علامت است، اما ممکن است باعث برجستگی شود.

بیشتر بخوانید: تومور غده هیپوفیز

تومورهای بدخیم پشت چشم

این تومورها تهاجمی‌تر هستند و می‌توانند به بافت‌های اطراف گسترش یابند یا متاستاز دهند. درمان این تومورها معمولاً پیچیده‌تر است. در ادامه برخی از مهمترین نوع از این تومورها را بیان خواهیم کرد:

رابدومیوسارکوم: یکی از شایع‌ترین تومورهای بدخیم حدقه‌ی چشم در کودکان که از سلول‌های عضلانی منشأ می‌گیرد. این تومور به سرعت رشد می‌کند و نیاز به درمان فوری دارد. تومورهای اطراف چشم می‌توانند باعث برآمدگی چشم یا به نظر رسیدن چشم‌های ضربدری شوند. بینایی نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد.

لنفوم: توموری که از سلول‌های لنفاوی منشأ می‌گیرد و می‌تواند حدقه‌ی چشم را درگیر کند. لنفوم حدقه معمولاً در افراد مسن‌تر دیده می‌شود.

ملانوما: تومور بدخیمی که از سلول‌های تولیدکننده ملانین منشأ می‌گیرد. ملانوما بیشتر در داخل چشم رخ می‌دهد اما می‌تواند به حدقه و پشت چشم گسترش یابد.

تومورهای متاستاتیک: برخی از سرطان‌ها مانند سرطان پستان، ریه یا کلیه می‌توانند به حدقه چشم متاستاز دهند و تومور پشت چشم ایجاد کنند.

بیشتر بخوانید: تومورهای خوش خیم گردن

علائم تومور پشت چشم

علائم تومور پشت چشم می‌تواند بسته به نوع و محل تومور متفاوت باشد. برخی از علائم شایع عبارتند از:

برجستگی یا جابجایی چشم (پروپتوز): چشم ممکن است به دلیل فشار تومور به جلو آمده و حالتی برآمده داشته باشد.

درد یا احساس فشار در حدقه‌ی چشم: احساس درد و فشار بر اعصاب در ناحیه چشم از مهمترین علائم این تومور است.

کاهش یا از دست دادن بینایی: به علت فشار بر عصب بینایی فرد دچار کاهش دید می‌شود.

دوبینی: در صورت تاثیر تومور بر عضلات کنترل‌کننده حرکت چشم دوبینی ایجاد می‌شود.

تورم یا التهاب اطراف چشم: که ممکن است با درد یا حساسیت همراه باشد.

بیشتر بخوانید: تومورهای لب و حفره دهان

روش‌های تشخیص تومور پشت چشم

تشخیص تومور پشت چشم شامل موارد زیر است:

• معاینه بالینی و بررسی تاریخچه پزشکی
• تصویربرداری به کمک سی‌تی اسکن (CT)، ام‌آر‌آی (MRI)
• بیوپسی در صورت نیاز، نمونه‌برداری از تومور برای تعیین نوع آن.

بیشتر بخوانید: تومورهای قاعده جمجمه

درمان و جراحی تومور پشت چشم

درمان تومورهای پشت چشم به نوع و مرحله تومور بستگی دارد و ممکن است شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی یا ترکیبی از این روش‌ها باشد. درمان‌های هدفمند و ایمنی‌درمانی نیز ممکن است برای برخی تومورها مورد استفاده قرار گیرد.

برخی از تومورهای حدقه چشم در ناحیه‌ای قرار دارد که جراحى آن صرفا به صورت کار گروهى با سایر پزشکان از جمله جراحان اعصاب یا جراحان گوش و حلق و بینى ممکن است و هر گروهى از جراحان بخشی از تومور را مورد جراحی قرار مى‌دهد.

جراحی تومور پشت چشم یک فرآیند پیچیده و حساس است که بسته به نوع، محل، اندازه و تهاجم تومور، می‌تواند روش‌های مختلفی را شامل شود. هدف از جراحی معمولاً برداشت کامل تومور یا کاهش اندازه آن برای تسکین علائم و جلوگیری از آسیب به ساختارهای حیاتی اطراف چشم است. در ادامه به جنبه‌های مختلف جراحی تومور پشت چشم پرداخته می‌شود:

انواع جراحی تومور پشت چشم

این نوع جراحی شامل ایجاد برشی در ناحیه‌ی حدقه برای دسترسی به تومور و برداشتن آن است. Orbitotomy به دو دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شود:

جراحی حدقه‌ای قدامی: این روش برای تومورهایی استفاده می‌شود که به قسمت جلویی حدقه نزدیک‌تر هستند. برش معمولاً در پلک یا قسمت بالای چشم ایجاد می‌شود.

جراحی حدقه‌ای خلفی: این روش برای تومورهایی که در بخش‌های عمیق‌تر حدقه قرار دارند، به کار می‌رود. برش ممکن است در کنار یا پشت حدقه ایجاد شود تا به تومور دسترسی حاصل شود.

جراحی تخلیه چشم: این روش شامل برداشتن کامل چشم است و معمولاً برای تومورهای بدخیم مانند ملانوما یا رابدومیوسارکوم که به عصب بینایی یا دیگر ساختارهای حیاتی گسترش یافته‌اند، به کار می‌رود.

 جراحی اگزنتریشن: این روش گسترده‌تر است و شامل برداشتن تمام محتویات حدقه (شامل چشم، عضلات، چربی و گاهی پوست) است. این جراحی برای تومورهای بسیار تهاجمی و پیشرفته که به بافت‌های اطراف حدقه نیز گسترش یافته‌اند، انجام می‌شود.

انواع روش‌ها و تکنیک‌های جراحی تومور پشت چشم

در مواردی که تومور بسیار بزرگ یا تهاجمی است و به ساختارهای حیاتی حدقه یا حتی خود چشم گسترش یافته، ممکن است نیاز به برداشتن بخشی یا تمام این ساختارها باشد:

جراحی اندوسکوپیک از طریق بینی: شامل استفاده از آندوسکوپ که از طریق بینی و سینوس‌ها وارد می‌شود. این روش به ویژه برای تومورهایی که به سینوس‌های اطراف گسترش یافته‌اند یا در نواحی عمیق‌تر حدقه قرار دارند، مناسب است. این نوع جراحی کم‌تر تهاجمی با برش‌های کوچک و آسیب کمتر به بافت‌های خارجی است اما  نیاز به تخصص بالا و مهارت بالای جراح دارد.

متخصص گوش و حلق و بینی (ENT) در جراحی تومورهای پشت چشم به ویژه در مواردی که تومورهای بینی و سینوس‌های اطراف و نواحی مرتبط گسترش یافته است، نقش حیاتی دارد. دکتر صالح محبی با توجه به دانش عمیقی که در زمینه ساختارهای سینوسی و بینی دارند می‌تواند به بهبود نتیجه‌ جراحی کمک کند. 

بیشتر بخوانید: جراحی آندوسکوپی سینوس

جراحی باز: این روش جراحی از طریق برش در پلک یا برش در صورت انجام می‌شود. از روش برش روی پوشش داخلی پلک برای دسترسی به تومورهای نزدیک به سطح چشم استفاده می‌شود.  که آسیب کمتر به ظاهر خارجی داشته و در نتیجه جای زخم کمتری دارد. اما از روش برش در صورت برای دسترسی به تومورهای عمقی یا گسترده‌تر استفاده می شود که امکان دسترسی کامل به تومورهای بزرگ را ایجاد می‌کند.

لازم به ذکر است در مواردی که جراحی منجر به از دست دادن چشم یا ساختارهای حدقه‌ای شده، ممکن است از پروتزهای چشم برای بازسازی ظاهر بیمار استفاده شود. این پروتزها به منظور بهبود کیفیت زندگی و ایجاد ظاهر طبیعی‌تر برای بیمار به کار می‌روند.

جراحی تومور پشت چشم نیازمند تخصص و تجربه بالای جراحان و تیم پزشکی است. انتخاب روش مناسب درمانی باید با دقت و بر اساس شرایط فردی بیمار و ویژگی‌های تومور انجام شود.

در برخی موارد که جراحی امکان‌پذیر یا مناسب نباشد، ممکن است از روش‌های دیگری مانند پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی به عنوان گزینه‌های درمانی استفاده شود.

بیشتر بخوانید: جراحی عود تومور پاروتید

آمادگی برای جراحی تومور پشت چشم

بررسی‌های پیش از جراحی: قبل از جراحی، بیمار تحت بررسی‌های دقیق از جمله تصویربرداری (CT یا MRI)، آزمایش‌های خون و معاینه بالینی قرار می‌گیرد. این بررسی‌ها به تیم جراحی کمک می‌کند تا برنامه‌ی جراحی را به دقت تنظیم کند.

مشاوره با تیم چند تخصصی: معمولاً جراحان چشم، انکولوژیست‌ها و متخصصان گوش،حلق و بینی در برنامه‌ریزی و اجرای جراحی مشارکت دارند به طور مثال در جراحی‌های اندوسکوپیک از طریق بینی برای تومورهای خلفی و عمقی، متخصص ENT با استفاده از ابزارهای آندوسکوپی، به جراحان دیگر کمک می‌کند تا به ناحیه هدف دسترسی یابند و تومور را با دقت بیشتری بردارند همچنین به حفظ و مدیریت ساختارهای بینی و سینوس‌ها در طول و بعد از جراحی کمک می‌کند.

نتیجه گیری

تومورهای پشت چشم، که به تومورهای حدقه یا تومورهای اوربیتال نیز شناخته می‌شوند، نیازمند تشخیص و درمان دقیق به دلیل موقعیت حساس و پیچیدگی ناحیه‌ی چشم و حدقه هستند. این تومورها می‌توانند شامل انواع خوش‌خیم و بدخیم باشند و ممکن است علائمی مانند تغییرات بینایی، پروپتوز (برجستگی چشم)، درد و التهاب را ایجاد کنند. انتخاب روش جراحی برای تومور پشت چشم بستگی به نوع تومور، اندازه، محل، و ویژگی‌های فردی بیمار دارد. همکاری نزدیک با تیم پزشکی شامل جراحان چشم، مغز و اعصاب و ENT  برای انتخاب بهترین روش درمانی و پیگیری پس از عمل بسیار مهم است.